ერთ მშვენიერ დღეს რომელიმე „თავზეხელაღებულმა“ კვლევითმა ცენტრმა მსოფლიო მასშტაბით გამოკითხვა რომ ჩაატაროს იმის დასადგენად, რამდენ ადამიანს მოსწონს სტეფანი მეიერის „ბინდი“, მძაფრსიუჟეტიანი მისტიკის მოყვარულები დიდ იმედგაცრუებას მიიღებენ, რაც იმას ნიშნავს, რომ ე.წ. „თვაილაითერების“ (როგორც მეიერის ფანები საკუთარ თავს უწოდებენ) რიცხვი განუსაზღვრელად დიდია. ჯერ მარტო Facebook-ზე მეიერის ბესტსელერი 9 215 984 ადამიანს მოსწონს.თუმცა ამ ოპუსში სულაც არ ვაპირებ „ბინდის“ მოყვარულების გემოვნების თუ უგემოვნების გაკრიტიკებას და იმაზე მსჯელობას, რატომ მოსწონს თითქმის ათ მილიონ ადამიანს მეიერის ბესტსელერი გაცილებით მეტად, ვიდრე „თამაში ჭვავის ყანაში“, „ხმაური და მძვინვარება“, „დიდი გეტსბი“, „პატრიარქის შემოდგომა“, „ხაზარების ლექსიკონი“ და სხვა ჩემთვის საყვარელი წიგნები. ეს უბრალოდ დროის ამაო ფლანგვა იქნება, იმიტომ რომ კარგ მკითხველს ჩემზე უკეთ მოეხსენება დღევანდელი ტენდენცია მსგავს ნაწარმოებებთან მიმართებაში, ამიტომაც მირჩევნია ვამპირულ ლიტერატურასა და მძფრსიუჟეტიანი მისტიკის შემქმნელებზე ვისაუბრო.
ანგლო-ამერიკული ლიტერატურის პირველი ვამპირული ნაწარმოები, თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ჯორჯ ბაირონის შთაგონებით დაიწერა. რომანტიკოსი პოეტის მეგობარმა და მკურნალმა ექიმმა ჯონ პოლიდორიმ მისი პროტოტიპი ვამპირიზმით დაავადებული ლორდი რუტვენის სახით შექმნა. 27 წლის მწერლის ნოველა „ვამპირი“ ლონდონის ერთ-ერთ ლიტერატურულ გაზეთში ავტორის გარდაცვალებამდე ორი წლით ადრე, 1819 წელს გამოქვეყნდა და კონსერვატული საზოგადოების აღშფოთება გამოიწვია, თუმცა ჩვეულებისამებრ, „ვულგარულ“ და „ეშმაკისეულ“ მწერალს (ამგვარი ეპითეტებით მას იმდროინდელი კრიტიკოსები ამკობდნენ) მიმდევრები მალე გამოუჩნდა. დაახლოებით 150 წლის შემდეგ კი თავად პოლიდორი არაერთი ნაწარმოებისა და ფილმის პროტაგონისტად იქცა. მაგალითად, სტენლი კუბრიკის ფილმის „გოთიკა“ მთავარი პერსონაჟები სწორედ ბაირონი, შელი, მისი ცოლი მერი და ჯონ პოლიდორი არიან. ერთი სიტყვით, ვამპირულმა ლიტერატურამ განვითარება სწორედ რომანტიზმის ხანაში დაიწყო და განსაკუთრებული სახეცვლილება პოსტმოდერნიზმის ეპოქაში განიცადა.
დავბრუნდეთ კვლავ მე-19 საუკუნის ინგლისში. ჯონ პოლიდორის „ვამპირის“ გამოქვეყნებიდან რამდენიმე წელიწადში ერთ-ერთ ბრიტანულ გაზეთში იბეჭდება უცნობი ავტორის მოთხრობა „ვამპირი, სახელად ვერნი“. ცოტა ხანში ამას მოჰყვება ნაწარმოები „კარმილა“, რომელშიც მოთხრობილია ვამპირი კარმილასა და ლაურას ლესბოსური სიყვარულის ამბავი. რომანის ავტორი შერიდან ლე ფონი გახლავთ. მან ნაწარმოებს ეროტიკული გრაფიკაც დაურთო. ალბათ ძნელი მისახვედრი არ არის რა რეაქცია შეიძლება მოჰყოლოდა საზოგადოებისგან მსგავს პუბლიკაციას, ხოლო ირლანდიურმა ჟურნალმა The Dark Blue, სადაც ლე ფონის რომანი გამოქვეყნდა, დროებით არსებობა შეწყვიტა. ვამპირულ ნაწარმოებებს ევროპაში ტაბუ დაედო, სანამ შოტლანდიელმა მწერალმა ბრემ სტოკერმა რუმინელი მეფის ვლად ცეპეშის საკუთარი ლეგენდა არ შექმნა და ვამპირული პროზის 25-წლიანი „დუმილი“ არ დაარღვია ეპისტოლარული რომანით „დრაკულა“.
თუკი ვამპირები რეალურად არსებობენ და მიწისქვეშეთში გადამალულები ფარულად აკვირდებიან თანამედროვე ცხოვრების ნერვულ რიტმს, ყველაზე მეტად მათ პოპულარიზაციაში შეტანილი წვლილისთვის კინემატოგრაფიას უნდა უმადლოდნენ, მაგრამ ვამპირული კინო არ შეიქმნებოდა, მანამდე ვამპირულ ლიტერატურას რომ არ ეარსება. გერმანელი ექპრესიონისტის ფრედერიკ მურნაუს ფილმი „ნოსფერატუ“ სწორედ ბრემ სტოკერის რომანის ეკრანიზაციას წარმოადგენს, განსხვავებული სახელწოდება კი რეჟისორმა იძულებით შეურჩია. სტოკერის ანდერძის თანახმად, „დრაკულა“-ს ეკრანიზაცია მისი გარდაცვალებიდან მხოლოდ 80 წლის შემდეგ იქნებოდა ნებადართული, ამიტომაც მთავარი გმირი ტრანსილვანიელი გრაფი დრაკულა კი არა, გრაფი ორლოკია. მურნაუს ვამპირი სულაც არ ჰგავს ბრედ პიტის პერსონაჟს ფილმიდან „ინტერვიუ ვამპირთან“ და არც მეიერის ვეგეტარიანელ ედვარდს, იგი ცოცხალი გვამივით შიშის მომგვრელია. მოგვიანებით სისხლისმწოველი არსებით ჰოლივუდიც დაინტერესდა, დროთა განმავლობაში კი ფრანკენშტეინისა და ზომბისგან განსხვავებით კინემატოგრაფიაში ვამპირმა სექსუალური და ქარიზმატული პერსონაჟის სახე შეიძინა, რითაც იგი კვლავ პოლიდორისეულ არსებას დაემსგავსა, ვიდრე სტოკერისას, რომელიც მურნაუმ და მსახიობმა მაქს შრეკმა ეკრანზე კიდევ უფრო შემზარავად წარმოაჩინეს. ერთი სიტყვით, დღედღეობით თანამედროვე საზოგადოება ვამპირის ყველაზე „ნათელ“ და „რომანტიკულ“ მხარეს იცნობს, რომელსაც არავითარი კავშირი არ აქვს მითოსურ არქეტიპთან, მრავალი საუკუნის განმავლობაში სხვადასხვა სახელს რომ იძენდა. ვურდალაკი, უპირი, სტრიგოი, ვრიკოლაკა, ჩუპაკაბრა, ლამია, სტრიქსი - ყველა მათგანი ვამპირის სახელწოდებაა, სხვადასხვა დროსა და ეთნოსში წარმოქმნილი, მათ შორის სხვაობა მხოლოდ უმნიშვნელო დეტალებშია. ვამპირის პოპულარიზაციას დადებითი კუთხით ხელი შეუწყო 60-იანი წლების სექსუალურმა რევოლუციამ, როცა ადამიანის სისხლის სმა მისტიკური რიტუალის გარდა სექსის შემადგენელ ელემენტად იქცა. დროთა განმავლობაში კი „ვამპირული ორგია“ პორნო ინდუსტრიამაც აითვისა.
ბოლო ათწლეულების მანძილზე დასავლურ სამყაროში ვამპირული კინოსა და ლიტერატურის განვითარებასთან ერთად ჩამოყალიბდა ვამპირული კულტურა, როგორც ნაწილი ნეოგოთური სუბკულტურისა, რომელიც ათიათასობით სუბიექტისგან შემდგარ სოციალურ ჯგუფს აერთიანებს. მაგრამ მე ვერ გამიგია ვინ არიან „თვაილაითერები“, რომლებიც ბოლო რამდენიმე წელია ვეგეტარიანელი ვამპირისა და თინეიჯერი გოგოს სიყვარულის ამბით ცხოვრობენ, ამ უკანასკნელს კი ვერაფრით გაურკვევია, მაქცია ჯეიკობი უფრო უყვარს თუ ვამპირი ედვარდ კალენი, რომელიც სექსზე გამუდმებით კატეგორიულ უარს უცხადებს, ვინაიდან ზედმეტად „პატიოსანი“ და „რაფინირებულია“.
2009 წელს ამერიკელმა მწერალმა სტივენ კინგმა „New-York Weekend“-ისთვის მიცემულ ინტერვიუში არ დამალა თავისი აღშფოთება „ბინდის“ ფანების მიმართ. მან თქვა, რომ მთავარი ხიბლი მძაფრსიუჟეტიანი მისტიკისა შიშით გამოწვეული ადრენალინის მატებაა, რომელიც დროთა განმავლობაში დამოკიდებულებასაც კი იწვევს. ჟურნალისტმა კინგს ჰკითხა თუ რას ფიქრობს ჯ. ქ. როულინგისა და სტეფანი მეიერის შემოქმედებაზე.
„როულინგის ნაწარმოებში არის ისეთი მომენტები, რომელსაც შეუძლია შიში მოჰგვაროს მკითხველს, განსხვავებით მეიერის „ბინდისაგან“.“ - ამბობს კინგი. „თუ ვამპირულ რომანს არ შეუძლია შეაშინოს მკითხველი, ეს ნიშნავს, რომ მწერლის მიზანი მიუღწეველია. მე ამ ახალგაზრდა გოგონას ვურჩევდი, რომ დაანებოს ჰორორის წერას თავი, ვინაიდან „ბინდი“ ძალიან ცუდი ნაწარმოებია, მას კი სხვანაირად წერა არ შეუძლია“
თავად სტივენ კინგი 115 მოთხრობის, 11 ნოველის, 17 რომანის, 12 პოემისა და 4 პიესის ავტორია, თუ არ ჩავთვლით თავისივე ნაწარმოებების ეკრანიზაციისთვის დაწერილ სცენარებს. კინგი 19 სხვადასხვა ლიტერატურული პრემიის ლაურეატია, მათ შორის ბრემ სტოკერის სახელობის პრემიისა რომანისთვის „ბედი იერუსალიმისა“ იგივე „Salem’s Lot”, რომელიც მის შემოქმედებაში ერთადერთი ვამპირული რომანია. მისი პერსონაჟები რადიკალურად განსხვავდებიან მეიერის ვამპირებისგან. უფრო მეტიც, იმდენად განსხვავდებიან, რომ ღამით ბნელ ოთახში, თუკი ეს ნაწარმოები გვერდით გიდევთ, აუცილებლად შუქს აანთებთ და წიგნს სათაურით „Salem’s Lot” საგულდაგულოდ გადამალავთ, რომ მისმა პერსონაჟებმა გამოგონილი ქალაქი-აჩრდილიდან შემთხვევით თქვენს ძილში არ შემოაღწიონ.
No comments:
Post a Comment